Ένα από τα συνθήματα που κυριάρχησαν στις κοινωνικές εκδηλώσεις που ήρθαν σα συνέχεια της αυτοκτονίας του Δημήτρη Χριστούλα στην πλατεία συντάγματος την 4/4/12. Ένας άνθρωπος πολιτικοποιημένος στο χώρο της αριστεράς, αφού χάνει τη σύνταξή του αφαιρεί τη ζωή του σαν ένδειξη διαμαρτυρίας. Όπως αναφέρει ο ίδιος: “επειδή έχω μια ηλικία που δεν μου δίνει την ατομική δυνατότητα δυναμικής αντίδρασης (χωρίς βέβαια να αποκλείω αν ένας Έλληνας έπαιρνε το καλάσνικωφ ο δεύτερος θα ήμ ουν εγώ) δεν βρίσκω άλλη λύση από ένα αξιοπρεπές τέλος πριν αρχίσω να ψάχνω τα σκουπίδια για την διατροφή μου. πειδή έχω μια ηλικία που δεν μου δίνει την ατομική δυνατότητα δυναμικής αντίδρασης (χωρίς βέβαια να αποκλείω αν ένας Έλλην ας έπαιρνε το καλάσνικωφ ο δεύτερος θα ήμουν εγώ) δεν βρίσκω άλλη λύση από ένα αξιοπρεπές τέλος πριν αρχίσω να ψάχνω τα σκουπίδια για την διατροφή μου." Η πράξη του αυτή χαρακτηρίστηκε ως πολιτική δολοφονία από διάφορους πολιτικούς χώρους.Ανάλογο περιστατικό σημειώθηκε την 21/4/12 στη Σταυρούπολη Ξάνθης οπού κρεμάστηκε ο 42χρονος εκπαιδευτικός Σάββας Μετοικίδης, επίσης πολιτικοποιημένος, δίνοντας μια ανάλογη χροιά στην πράξη του.
Τον Σεπτέμβρη του '11, ένας 55χρονος αυτοπυρπολήθηκε για δεύτερη φορά στη ζωή του έξω από τράπεζα της θεσσαλονίκης, λόγω οικονομικών προβλημάτων, χωρίς ωστόσο να χάσει τη ζωή του καθώς μια περιπολίας ΔΙΑΣ έσβησε τη φωτιά. Προέβη σε αυτή την πράξη ζητώ ντας από την τράπεζα να του διαγράψει τα χρέη.
Υπήρξαν επίσης δεκάδες άλλα περιστατικ ά αυτοκτονιών μέσα στους τελευταίους μήνες, όπως μια 90χρονη μητέρα και ο 60χρονος και για πολλά χρόνια άνεργος γιός της που για οικονομικούς λόγους πέσαν στο κενό από το μπαλκόνι τους στην πλατεία βάθης. Μια 32χρονη μητέρα που κρεμάστηκε μέσα στο ΑΤ Πάτρας οπού κρατούνταν επειδή πιαστεί να κλέβει 3 μπλουζάκια. Μια 18χρονη που μετά το πέρας των πανελληνίων δεν άντεξε το άγχος. Ένα ζευγάρι απολυμένων από τον ΟΕΚ που απείλησαν να πηδήξουν από το κτήριο λόγω της απόλυσής τους αλλά τελικά δεν το έπραξαν. Ένας 70χρονος, έπεσε από το μπαλκόνι του σπιτιού του στον τρίτο όροφο πολυκατοικίας στο Γαλάτσι, δίνοντας τραγικό τέλος στη ζωή του, όταν δικαστικός επιμελητής πήγε να του παραδώσει έγγραφο για έξωση. Πραγματικά δε θα είχε νόημα να παραθέσουμε μια θάλασσα πληροφοριών για τις υπόλοιπες αυτοκτονίες ή απόπειρες που έχουν γίνει μέσα στο τελευταίο διάστημα. Τα παραπάνω αναφέρονται ενδεικτικά.
Ένα ακόμα σημείο που θα σταθούμε είναι το περιστατικό που συνέβη στην περιοχή της Παιανίας οπού ένας 24χρονος αφού έδιωξε δύο ληστές από το σπίτι του, τους κατεδίωξε με αποτέλεσμα ένας από αυτούς να πέσει νεκρός. Το γεγονός οτι οι ληστές ήταν Αλβανοί δημιούργ ησε μια ξενοφοβική έκρηξη κατά την οποία κάτοικοι της περιοχής αλλά και οργανωμένοι χρυσαυγίτες έσπευσαν να στηρίξουν πολιτικά την πράξη του και να τον εκθειάσουν μέσα στα δικαστήρια, τη στιγμή βέβαια που ο ίδιος τους άδειασε λέγοντας πως δεν προτείνει την αυτοδικία και πως έχει μετανοιώσει για αυτή την εξέλιξη, πως τον βαραίνουν τύψεις και τέλος ζητά από την οικογένεια του νεκρού να τον συγχωρήσει.
Αρχικά να ξεκινήσουμε λέγοντας πως δε μας καλύπτει η ανάλυση που λέει οτι τα δύο αρχικά περιστατικά είναι πολιτικές δολοφονίες. Πρώτα απ' όλα, τα διαχωρίζει από όλα τα υπόλοιπα περιστατικά που έχουν συμβεί τον τελευταίο καιρό αλλά και παλιότερα. Γιατί ακριβώς η πεποίθησή μας είναι οτι τον θάνατο, και συγκεκριμένα αυτόν που επιβάλλεται, τον έχουμε συνηθήσει σε κοινωνικό επίπεδο. Και αυτό δεν είναι κάτι το καινούριο, είναι κάτι που έχει κουρνιάσει στις συνειδήσεις των “νόμιμων” κατοίκων αυτής της χώρας από τα χρόνια που τα όπλα τους “εκπυσοκροτούσαν” πάνω στα σώματα μεταναστών που κλέβαν καρπούζια, που τα κεφάλια των τελευταίων έλιωναν κάτω από αρβύλες ένστολων στην Ηγουμενίτσα, από τις σφαίρες που πέφταν στα ελληνοαλβανικά σύνορα, τις βυθισμένες βάρκες σε όλο το Αιγαίο, τα “παράνομα” πτώματα που ξεβράζει ο Έβρος, την “κατα λάθος” δολοφονία του Nicola Todi από μπάτσους που ψάχνοντας κάποιους ληστές, είπαν να τον πυροβολήσουν γιατί ήταν αλβανός και, τί το διάολο, αυτός έπρεπε να το είχε κάνει.Φαίνεται ξεκάθαρα και από τα κοινωνικά αντανακλαστικά κατά το περιστατικό της Παιανίας, τα οποία δεν αποτέλεσαν ένα στιγμιαίο ξέσπασμα από τα πουθενά, αλλά ήταν το αποτέλεσμα της επι χρόνια αναπτυσσόμενης συλλογικής ταυτότητας του ανώτερου έλληνα.
Της υποκειμενικότητας αυτής που εκτός των άλλων δεν την αγγίζουν ούτε οι θάνατοι των άστεγων από το κρύο του χειμώνα στους δρόμους των πόλεων, ούτε και τα εκατοντάδες εργατικά “ατυχήματα” που γίνονται κάθε χρόνο. Αυτό που αλλάζει όμως, είναι το οτι ο θάνατος πλαταίνει ταξικά. Δεν είναι μόνο ο θάνατος των Άλλων, που χωνεύεται εύκολα. Είναι ο επιβεβλημένος θάνατος που έχει αρχίσει να επελαύνει και που η μόνη διάκριση που κάνει είναι η δυνατότητα ενός ανθρώπου να επιβιώσει. Μια κατάσταση που επιμελλώς κρύβεται στις βαθύτερες σκέψεις του ατόμου, το χαρακτηριστικό εκείνο της κοινωνικής μηχανικής που κανέναν δεν προβληματίζει εάν δεν τον αφορά.
Όντως η αυτοκτονία του Χριστούλα είχε μια ειδοποιό διαφορά από τα υπόλοιπα περιστατικά. Δεν έγινε πίσω από κλεισμένες πόρτες ή μακριά από βλέμματα, δεν έγινε στο σπίτι ή στο γραφείο της δουλειάς. Έγινε σε έναν δημόσιο χώρο, που έχει ούτως ή άλλως φορτιστεί πολιτικά λόγω των δραστηριοτήτων του κινήματος των αγανακτισμένων και των συγκρούσεων που συχνα συμβαίνουν εκεί. Ο λόγος που εξέφρασε ο Χριστούλας, άγγιξε πολλούς ανθρώπους, εν μέρει γιατί προσδοκούσε σε συγκεκριμένα κοινωνικά αν τανακλαστικά, εν μέρει γιατί ήταν έλληνας. Το δεύτερο για την ώρα δε θα το σχολιάσουμε καθόλου. Όσον αφορά το πρώτο, αναφερόμαστε στη σημασία της αυτοχειρίας του Tarek al-Tayeb Mohamed Bouaziz, του 26χρονου μικροπωλητή που έβαλε φωτιά στο σώμα του εκκινώντας την διεθνοποιημένη επαναστατική διαδικασία της Αραβικής Άνοιξης. Η πολιτική σημασία μιας τέτοιας πράξης αυτοχειρίας, αλλάζει από κοινωνία σε κοινωνία. Η σημασία του θανάτου δεν είναι ίδια παντού. Από τα λόγια του ίδιου του Χριστούλα, αλλά και από όλες τις ομάδες και οργανώσεις που τοποθετήθηκαν πάνω στο γεγονός, είναι ξεκάθαρη η εκτίμηση πως η συγκεκριμένη πράξη θα λειτουργούσε ανάλογα, πως θα πυροδοτούσε μια εξέγερση. Πως όμως θα γίνει αυτό όταν ο Χριστούλας αυτοκτονεί όπως κάνουν τόσοι άλλοι και για τόσους διαφορετικούς λόγους; Μόνο επειδή ο ίδιος, όπως και συγκεκριμένοι πολιτικοί χώροι προσπαθούν να επιφορτίσουν αυτή την πράξη και να της δώσουν μια εξεγερτική κατεύθυνση; Είναι και αυτός ένας παράγοντας αναγκαίος αλλά όχι αρκετός για να καταστεί ένα τέτοιο γεγονός κοινωνικό.
Θεωρούμε λοιπόν πως οι πράξεις αυτοχειρίας δεν είναι πολιτικές δολοφονίες, ένα αίτιο που μπορεί να οδηγήσει σε μία εξέγερση, αλλά το αποτέλεσμα της κοινωνικής αλλοτρίωσης. Είναι ένα φαινόμενο με πολιτική σημασία αλλά δεν μπορεί να επικοινωνηθεί κοινωνικά σαν, και να αποτελέσει μία πράξη αντίστασης. Για άλλους είναι μια ελπίδα εξέγερσης, για άλλους ένα χαρτί για να ξεμπλέξουν από κάποια χρέη ή να μη χάσουν τη δουλειά τους, για άλλους το κομβικό σημείο στο οποίο λυγίζουν κάτω από την πίεση της επιβίωσης, μή έχοντας τη δύναμη, τις γνώσεις και τις σχέσεις για να καταφέρουν να ανταπεξέλθουν με άλλο τρόπο. Δεν αποζητούμε μή αλλοτριωμένους μάρτυρες, απλά προσπαθούμε να επισημάνουμε πως εδώ, η μαρτυρικότητα, είναι απλά μια εικονική απομίμηση αυτού που μπορεί να είναι λόγου χάρη στον Αραβικό κόσμο. Εδώ δεν υπάρχουν μάρτυρες και δε φαίνεται να χρειάζονται. Δε θέλουμε να υποτιμήσουμε αλλά ούτε και να υπερτιμήσουμε κανένα θάνατο. Μέσα όμως σε αυτές τις συνθήκες χρειάζεται να αναλογιστούμε το τι σημαίνει κοινωνικά ο θάνατος, το πόσο στενά συνδεδεμένα είναι τα περιστατικά αυτοχειρίας με τη σχέση της μισθωτής εργασίας και σε ποιούς πρόκειται να επιβληθεί σαν πραγματικότητα στο εγγύς μέλλον.
Υπάρχουν βέβαια και άλλες σχέσεις με τον θάνατο. Στις 24/5/12, ο Φραγκίσκος Π έχασε τη ζωή του προσπαθώντας να επανασυνδέσει το κομμένου του ρεύμα. Ο απολυμένος τεχνικός ανελκυστήρων ανέβηκε στην κολώνα της ΔΕΗ έξω από το σπίτι του με ένα κλειδί και στην προσπάθειά του να επανασυνδέσει το ρεύμα στο σπίτι τον χτύπησαν 20.000 Volt. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο αλλά το σώμα του δεν άντεξε. Όπως αναφέρει η κατάληψη σινιάλο στο blog της, τα μέλη της οποίας δραστηριοποιούνται στην περιοχή του Αιγάλεω: “Δεν πρόκειται για έναν άνθρωπο που έκανε ένα “απονεννοημένο διάβημα" αλλά για έναν άνθρωπο που έκανε μια κίνηση αντίστασης κάπου ανάμεσα στην απελπισία και την απόγνωση. Αυτό ερμηνεύει και τα τραγικά λάθη του εγχειρήματός του. Από τη μια η αδικία και η απάθεια που την υποδαυλίζει και από την άλλη αυτό το ακατανίκητο αίσθημα φυσικού δικαίου και η οργή που του δίνει φωνή. Θα ρωτήσει κανείς πού είναι οι αγανακτισμένοι γείτονες, πού είναι η επίθεση στη ΔΕΗ, στην αστυνομία, στο Δημαρχείο… Προς το παρόν μια βουβή γειτονιά ακροβατεί ανάμεσα στη μοιρολατρία και την αβίωτη υπομονή." Ας κρατήσουμε την αντίθεση μεταξύ των αντιδράσεων της γειτονιάς του Αιγάλεω και αυτής της Παιανίας.
Για τέλος, ένα πρόσφατο περιστατικό που συνέβη στην Αλεξανδρούπολη, οπού ένας 60χρονος απείλησε με τσεκούρι τους υπαλλήλους της τοπικής εταιρίας ύδρευσης που πήγαν να μετρήσουν το ρολόι του. Όταν αργότερα κατεύθασαν αστυνομικοί για να χειριστούν την κατάσταση, ο 60χρονος κλείστηκε στο σπίτι του και όταν οι αστυνομικοί προσπάθησαν να τον βγάλουν έξω αυτός χτύπησε έναν από αυτούς με το τσεκούρι στο κεφάλι, με αποτέλεσμα οι υπόλοιποι αστυνομικοί να τον πυροβολήσουν στα πόδια. Κανείς εν τέλει δεν πέθανε, χωρίς όμως αυτό να μειώνει τη βία που ασκήθηκε. Δεν πήγε να παίξει ο 60χρονος, ούτε αρκέστηκε βέβαια σε κάποιον συμβολισμό. Πήγε να σκοτώσει.
Ο επιβεβλημένος θάνατος είναι παντού, γενιέται μέσα από τη διαρθρωτική βία του καπιταλισμού, και σιγά σιγά γενικεύεται με χαοτικό τρόπο. Στο επόμενο άρθρο θα καταπιαστούμε με την πρόσφατη εξέλιξη των μεθόδων που χρησιμοποιεί τόσο το επίσημο κράτος, όσο και συγκεκριμένα η ακροδεξιά του πτέρυγα για να καναλιζάρει αυτή τη δυναμική προς μια συντηρητική κατεύθυνση, ένα σύγχρονο κοινωνικό ολοκληρωτισμό.